Feel the change you wish to see
Bewustzijn verruimen door het loslaten van beperkende gevoelens
Transitiegeletterdheid #2
Transitiegeletterdheid #2
Transities vragen om een ‘nieuwe/volgende’ versie van de mens
Tijdens zijn toespraak tot het Amerikaanse Congres op 21 februari 1990, kort nadat hij president van Tsjechoslowakije was geworden na de Fluwelen Revolutie, poneerde Vaclav Havel "Het lijkt erop dat iets aan het einde is gekomen. Het lijkt erop dat we op een drempel staan van een nieuwe tijd – een tijd die niet alleen nieuwe technieken, maar ook een nieuwe manier van denken vereist." Hij merkte op dat steeds meer zaken niet meer werkten, en voorspelde dat oude structuren en instellingen zouden verdwijnen om plaats te maken voor nieuwe, aangepast aan de uitdagingen van de nieuwe tijd.
Die nieuwe structuren en instellingen kunnen maar bedacht en ontwikkeld worden vanuit het denken en bewustzijn dat bij die nieuwe tijd past. Daarom is het belangrijk om stil te staan bij de ‘nieuwe/toekomstige mens’, met de denkpatronen en gevoelens die de toekomst zullen maken.
“The map shows
we're all on a journey”
Enerzijds omdat het goed is te herkennen op wie tijdens de transitie kan vertrouwd worden voor expertise en leiding, want zoals bij elke overgang van een tijdperk zijn er vele dwalingen. Anderzijds is het aangewezen om proactief de vereiste eigenschappen en skills te ontwikkelen en op te nemen in educatieve programma’s. Om in voorbereiding op het omslagpunt van de transitie burgers en organisaties future-proof te maken, en de transitie zo vlot en vredig mogelijk te laten verlopen.
De rol van de mens tijdens de transitie
Maar hoe ziet die future-proof mens er dan uit? Om dit te kunnen plaatsen schetsen we eerst kort het menselijk functioneren, aan de hand van de componenten Hoofd, Hart/Buik en Handen.
HOOFD. Het hoofd staat voor het denken, waaronder onze overtuigingen over de wereld en wat we waarnemen – ook wel 'Model van de Wereld' genoemd. We kunnen het denken opsplitsen in het:
- Lagere mentale – dat zich vooral bezig houdt met het concrete, en de behoeftes (verlangens en pijn) van de persoonlijkheid.
- Hogere mentale – welk zich hoofdzakelijk focust op concepten, en de belangen van het geheel. Gerichtheid op het geheel staat hier niet in concurrentie met de eigen autonomie, omdat men beseft dat de kracht en kwaliteit van de groep volledig bepaald wordt door haar leden. De dualiteit tussen individu en groep wordt overstegen, een perspectief dat vandaag nog maar een deel van de mensheid kan bevatten.
HART/BUIK. Dit duo staat voor het voelen, ook wel ‘emotional state’ genoemd. Het omvat zowel onze fysieke reacties op gebeurtenissen, als de bewuste en onbewuste ervaringen en emoties in ons lichaam. Ook hier maken we weer een onderscheid tussen:
- Lagere emoties (BUIK), welke hun oorsprong vinden in de persoonlijkheid met haar pijn en verlangens.
- Hogere emoties (HART), welke op het pad van evolutie steeds meer de belangen van de individuele mensen overstijgen, en vooral het geheel waarnemen. Mensen leren stap voor stap meebewegen met de flow van het leven.
In de transitie waar we momenteel doorheen gaan, worden we uitgedaagd om het hogere mentale en het hart (hogere emotionele) te ontwikkelen. Beide hebben we nodig om meer van de realiteit te kunnen zien en te kunnen omgaan met de complexiteit van deze tijd. Om de focus op de belangen en gevoelens van het eigen kleine ego te overstijgen en samen te werken aan het welzijn en de ontwikkeling van het geheel. Op een wijze die de autonomie en de grenzen van het individu respecteert.
HANDEN. Een waarneembaar verschil in de fysieke wereld vraagt om wat we denken en voelen om te zetten in daden. Vandaar het belang van de ontwikkeling van een sterk ondernemerschap, waar onderwijs en maatschappij de laatste decennia sterk op inzetten. Niet met de bedoeling om snel rijk te worden of macht te vergaren, maar omdat ondernemerschap in essentie gaat om het productief maken van ieders potentieel ten voordele van het grotere geheel.
De koning op de troon plaatsen
In deze blog plaatsen we een schijnwerper op onze gevoelens en emoties, net zoals we in de eerste blog in de reeks transitiegeletterdheid onderscheidingsvermogen bijbrachten over onze denkpatronen. Zowel bij denken als bij voelen vertrekken we vanuit het uitgangspunt dat kennis, samen met de wil tot leren en ontwikkelen, significant bijdraagt tot een open-to-change houding, die een vlotte menselijke en maatschappelijke evolutie mogelijk maakt.
Open staan voor verandering en ontwikkeling leidt naar een bewustzijn van het huidige denken en voelen, en maakt het mogelijk om bewust een mindset en emotie te kiezen die aansluiten bij de context van vandaag en de uitdagingen van het moment. Begrijpen dat zowel gedachten als emoties relatief zijn, en bewust kunnen gekozen en ontwikkeld worden, helpt om beperkende overtuigingen en gevoelens los te laten en aan te vullen en/of te vervangen met meer ondersteunende en ‘productieve’ alternatieven. Kennis en wilskeuze laten toe om als mens meester te worden van het eigen denken en voelen, en niet omgekeerd. De koning (wie je bent) verovert de troon op de nar (denkpatronen en emoties die je hebt).
De kaart die niet het gebied is
Voor het begrijpen en evalueren van onze gevoelens en emoties steunen we op het werk van David R. Hawkins, psychiater en onderzoeker, en zijn ‘Map of Consciousness’ of ‘Kaart van Bewustzijn’. Hij brengt gevoelens onder in categorieën op een logaritmische schaal van 0 tot 1000, gaande van Schaamte (energiewaarde 20) tot Verlichting (energiewaarden 700-1000). Vanuit de huidige stand van zaken in de wetenschap zien we deze Kaart van Bewustzijn niet als ‘de waarheid’ (de kaart is niet het gebied) maar wel als een meer dan nuttig instrument voor reflectie, dat bovendien mogelijkheden voor emotie-management biedt.
Elk energieveld vertegenwoordigt een kijk op het leven die zinvol is voor degenen op dat bewustzijnsniveau, en soms wordt er eindeloos geruzied tussen mensen op verschillende niveaus omdat de wereld die zij zien letterlijk een andere wereld is. Net zoals bij het spiral dynamics model, waar verschillende paradigma’s de wereld anders waarnemen en anders (willen) vormgeven. Hieronder volgt een overzichtstabel en een bespreking van de emoties waarbij we starten bij deze met de laagste vibratie.
Drie categorieën en twee kantelmomenten
De kaart toont drie grote onderverdelingen in gevoelens zoals mensen deze waarnemen: van schaamte tot trots, van moed tot rede, en van liefde tot verlichting. Met kantelmomenten bij het ontwikkelen van Moed en Liefde. We beschrijven ze hieronder beknopt.
Van Schaamte tot Trots: het kleine ego.
Deze groep omvat de energieniveaus tot 175 en kenmerkt zich door een negatieve levenshouding. Wie ‘vastzit’ in deze gevoelens neemt meer van anderen en de maatschappij dan ze ooit teruggeven. Het zijn die familieleden, vrienden of collega’s die steeds negatief en verdedigend reageren, en waar je je energie voelt wegvloeien gewoon door in hun buurt aanwezig te zijn. Tenzij voor wie zelf ook voornamelijk in deze groep functioneert, die zal het gevoel hebben zich te kunnen voeden met de negatieve energie die rondzweeft.
SCHAAMTE
is het gevolg van het ontkennen van de eigen waarde, en reflecteert in een neiging om zichzelf te veroordelen en straffen, negatief en depressief te zijn en letterlijk een figuurlijk het hoofd te laten hangen. De uitdaging bestaat erin toe te laten dat ieder mens, inclusief zijzelf, van nature ‘goed’ en waardevol is. SCHULD
is in essentie de herinnering aan acties in het verleden waar men spijt van heeft, en verbergt een verborgen gehechtheid aan negativiteit. De ‘oplossing’ is mededogen ontwikkelen, voor zichzelf en anderen, en leren zien en aanvaarden dat fouten maken bij het leven hoort en onvermijdelijk is.
“People aren't bad, they are simply seeing life the way they see it because of the lens they have.”
Maar het verdwijnen van deze negatieve energie (ook negatieve energie kan energie geven) kan leiden tot
APATHIE, een diepe inertie die gepaard gaat met hopeloosheid en slachtofferschap. In essentie gaat het om de weigering persoonlijke verantwoordelijkheid te nemen, het is een vorm van weigeren om volwassen te worden. Een voorbeeld zijn de straten van Calcutta, waar de hulpeloosheid en het gebrek aan interesse in het leven zo diep zit dat men er zonder externe hulp (Moeder Theresa) niet uitraakt. De essentie van rouw en
VERDRIET ligt in het vasthouden van het verleden, en de overtuiging dat zaken waaraan men gehecht was niet kunnen vervangen worden. Men kan dit bewustzijnsniveau overstijgen door geluk als een interne in plaats van een externe bron te ervaren, en het leven te zien als een proces van voortdurende verandering en loslaten. De emoties van rouw en verlies kunnen verwerkt worden door er doorheen te gaan, los te laten door een volledig ervaren en aanvaarden.
ANGST ontstaat uit een negatieve anticipatie op de toekomst, die men uitvergroot en dramatiseert. Het heeft steeds betrekking op het verlies van materiële zaken met als ultieme angst de angst voor de dood van het lichaam.
VERLANGEN gaat in essentie om de poging een innerlijke leegte te vullen met uiterlijke en vaak materiële bronnen. Het verlangen naar geld, prestige of macht beheerst het leven van velen die boven angst zijn uitgestegen, en kan een springplank worden naar hogere niveaus van bewustzijn doordat het voor de nodige energie zorgt.
Onvervulde verlangens kunnen leiden tot frustratie wat vervolgens uitmondt in
WOEDE, woede kan zowel tot constructieve als destructieve acties leiden. De boze persoonlijkheid beschouwt alles wat het eigen ego niet dient als een vijand, en verwacht dat de wereld draait om de eigen wensen en percepties. In verhouding tot de lagere energieniveaus voelen mensen met een energieniveau van
TROTS zich veel positiever, en hebben ze meer zelfvertrouwen. Ze voelen zich speciaal en superieur. De intrinsieke energiebron van trots is de ‘narcistische’ energie van de persoonlijkheid, die de werkelijkheid vervangt door illusies. Het tegengif is kiezen voor nederigheid en integriteit.
Van Moed tot Rede: het lineaire brein.
Niveau 200 overschrijden is de meest kritieke stap in de evolutie van het menselijk bewustzijn en gaat gepaard met een sprong in kwaliteit van zowel het innerlijke als het uiterlijke leven. Het kritieke omslagpunt wordt bereikt met de capaciteit om zich af te stemmen op de (natuur)wetten van het leven in plaats van te focussen op persoonlijk korte termijn gewin. Er komt stap voor stap een verschuiving van overheerst worden door primitieve en negatieve emoties naar een sturing op basis van intelligentie en positiviteit. In het verlengde daarvan maakt men de doorslaggevende keuze om het slachtoffer- versus daderschap te verlaten en steeds meer verantwoordelijkheid te accepteren. Vanaf moed geeft men evenveel energie aan de wereld als men neemt, en met elk volgend bewustzijnsniveau neemt wat men de wereld schenkt toe. Het is hier dat productiviteit begint.
MOED richt zich op lange termijn doelen en de ontwikkeling van het eigen potentieel, zoals passie en innerlijke kracht, in plaats van de primaire focus op uiterlijkheden en het verzamelen van materiële bezittingen van de energieniveaus onder 200. Het is net deze verschuiving naar binnen die zorgt voor de ontwikkeling van zelfvertrouwen en een positieve levenshouding. Waar de wereld vanuit de lagere niveaus gezien wordt als hopeloos, triestig, frustrerend en beangstigend, ziet Moed het leven als opwindend, uitdagend en stimulerend. Men vindt een uitdaging in nieuwe dingen ontdekken en uit te proberen, en kan omgaan met de wisselvalligheden van het leven.
Men begint met het overstijgen van polariteiten en ideologieën, welke gebaseerd zijn op ‘lagere’ emotionele reacties van juist versus fout, en waar versus onwaar. De grootste uitdagingen van wie volgens deze emotie functioneert zijn angst, zelftwijfel en faalangst. Herinneringen aan de lagere emotionele niveaus die nog niet helemaal verwerkt en overstegen zijn.
NEUTRALITEIT betekent relatief ongebonden zijn aan resultaten. Je zin of voorkeur niet krijgen wordt niet langer ervaren als verslagen worden, beangstigend of frustrerend. Er ontstaat een vorm van ongehechtheid die ruimte geeft. Mensen die op dit niveau functioneren, zijn flexibeler in hun denken en handelen. Ze kunnen problemen bekijken zonder oordeel. Daardoor worden hun analyses niet alleen zachter, maar ook realistischer. Individuen die op dit niveau functioneren zijn veilig om mee om te gaan door hun emotionele stabiliteit, analytische in plaats van oordelende houding en doordat ze niet de behoefte hebben het gedrag van anderen te controleren en/of bepalen. Ze zijn niet (meer) geïnteresseerd in polariteiten en conflict, noch in activistisch gedrag. Ze hechten veel waarde aan (persoonlijke) vrijheid en zijn moeilijk te sturen en te controleren.
BEREIDWILLIGHEID kan gezien worden als de poort naar de hogere niveaus van bewustzijn. Werken gaat hun niet om de eigen carrière maar om een zinvolle bijdrage leveren, volgens hun passie en talenten. Ze zijn optimistisch, van nature behulpzaam en ontvankelijk voor de behoeften van anderen, en bouwers die bijdragen aan de samenleving. Ze genieten van het leven, gaan veerkrachtig om met tegenslagen en leren van ervaringen. Ze zijn bereid innerlijk discomfort toe te laten en moeilijke perioden te doorstaan als dit de weg is om hun potentieel te verwezenlijken. Hun bijdrage aan de maatschappij wordt steeds groter, en wanneer ze dit zelf ook zien ontstaat de neiging om teveel taken op te nemen en te breed betrokken te zijn.
Wie functioneert vanuit
ACCEPTATIE
heeft een diep begrip van wat het leven is en gaat het eigen leven afstemmen op de levens- en natuurwetten, in plaats van het te laten voldoen aan de eigen agenda. Het gaat om verregaande verantwoordelijkheid nemen, gekenmerkt door het vermogen om harmonieus te leven met de krachten van het leven. Het terugnemen van de eigen macht is op het niveau van Acceptatie voltooid, en men beseft dat de bron van geluk in zichzelf ligt. Men ‘weet’ dat niets dat van buiten komt de capaciteit heeft om gelukkig te maken, en dat liefde niet iets is dat door een ander wordt gegeven of afgenomen, maar van binnenuit wordt gecreëerd.
REDE is het bewustzijnsniveau waarop de rationaliteit sterker wordt dan de ervaringen en gevoelens, of met andere woorden het mentale sterker wordt dan het emotionele. Hier is men in staat om grote hoeveelheden gegevens te verwerken, en te spelen met abstracte concepten. Naar emoties, dit wil zeggen hoe je je voelt, kan steeds meer en beter gekeken worden vanuit een ‘waarnemersperspectief’. Waardoor ze gezien kunnen worden voor wat ze zijn, boodschappers met hun nut én hun beperkingen en/of dwalingen. De beperking van de rede is dat ze niet in staat is de essentie of het kritieke punt van een complexe kwestie te onderscheiden; mede doordat zij zich focust op de inhoud en de context negeert. Het intellectualisme kan een doel op zich worden. Hoewel iemand die opereert op het energieniveau van de Rede grote hoeveelheden kennis en data kan verzamelen, raakt men vaak verstrikt in de details en ziet men door de bomen het bos niet meer.
Van Liefde tot Verlichting: de spirituele wereld
Een tweede kantelpunt vinden we bij de Liefde, welke ons aan de vooravond brengt van een transitie die groter is dan een gewone paradigmaverschuiving. Het lijkt meer op een kwantumsprong, namelijk het toelaten van de subjectieve wereld zonder het contact met de objectieve wereld te verliezen. Dit brengt in eerste instantie verwarring met zich mee. Geen wonder dat de Rede, die zeer effectief is in een technische wereld waar de methodologieën van de logica domineren, paradoxaal genoeg de belangrijkste blokkade is voor het bereiken van hogere niveaus van bewustzijn. Het overstijgen van dit niveau is dan ook relatief ongewoon – volgens Hawkins lukt slechts 4% van de wereldbevolking hierin.
“One level is not better than another, because each level has it's own responsibilty.”
Terwijl Hawkins' kaart van bewustzijn aantoont dat het ‘gewoon’ gaat om breed en diep kijken en voelen, begrijpen wat er zich afspeelt en de betekenis ervan snappen. Verlichting is niets anders dan een niveau van bewustzijn, en aangezien bewustzijn groeit met het verwijderen van de filters die ons van de Realiteit scheiden, betekenen de hoge niveaus van bewustzijn die wij verlichting noemen niets anders dan dat er heel veel filters verwijderd werden.
LIEFDE zoals afgebeeld in de massamedia is niet waar we het hier over hebben. Wat de wereld over het algemeen liefde noemt, is een intense emotionaliteit die fysieke aantrekkingskracht, bezitterigheid, erotiek en nieuwigheid combineert. Wanneer deze emotie gefrustreerd raakt, onthult ze vaak een onderliggende woede en afhankelijkheid die ze had gemaskeerd, die kan omslaan in haat. Liefde volgens de definitie van Hawkins daarentegen komt voort uit het hart, het is een manier van in het leven staan en zich tot de wereld verhouden. Op dit niveau van ontwikkeling wordt het vermogen om de essentie te zien en te onderscheiden overheersend. Men herkent onmiddellijk de totaliteit van een probleem.
Naarmate Liefde meer en meer onvoorwaardelijk wordt, begint het ervaren te worden als innerlijke
VREUGDE. Het is het domein van de heiligen en de gevorderde spirituele studenten. Kenmerkend is het vermogen tot een enorm geduld en het volharden in een positieve houding bij langdurige tegenspoed. Het gevoel van verantwoordelijkheid voor anderen is op dit niveau van een andere kwaliteit dan op de lagere niveaus. Wie vooral in Vreugde leeft heeft de natuurlijke neiging alleen het beste te zien in mensen en hun voorstellen. De uitdaging van mensen op dit bewustzijnsniveau is om ook de risico’s en negatieve energie te (blijven) zien.
Vanaf
VREDE valt het onderscheid tussen het object en het subject weg, vanaf
VERLICHTING
identificeert men zich volledig met het Godsbewustzijn.
De transitie van Dwang naar Kracht
Alle energieniveaus onder 200 komen voort uit
dwang en zijn
destructief voor het leven,
zowel voor het individu als de maatschappij in het algemeen. Ter illustratie, er wordt geschat dat 92% van de maatschappelijke problemen voort komt uit mensen die zich onder de 200 ijken, en dit heeft een flink kostenplaatje. Alle niveaus boven 200 zijn daarentegen constructieve uitingen van
kracht. Het kritieke omslagpunt is Moed dat kalibreert op 200, en waar men de energie vindt om
verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen overtuigingen, gevoelens en handelingen. Van daaruit wordt leren en zelfontwikkeling een natuurlijk proces.
Moed is ook het bewustzijnsniveau waar de kwaliteit van het leven verandert. Er ontstaat een oprechte zorg voor het welzijn, het voortbestaan en het geluk van anderen – niet langer enkel voor het eigenbelang. De mensen die onze wereld uitbouwen en de ruggengraat van de samenleving vormen, functioneren momenteel veelal op bewustzijnsniveaus tussen 200 en 300. Het niveau van Rede, bij 400, vertegenwoordigt de wereld van het intellect, gedreven door logica en rationaliteit. Het domein van de liefde is zeldzaam; onvoorwaardelijke liefde, op niveau 540, komt uiterst zelden voor. Volgens Hawkins zijn mensen die boven dit niveau uitkomen bijzonder schaars.
Vergelijken we dit met de uitgaande en inkomende paradigma’s zoals besproken in de eerste blog van de reeks Transitiegeletterdheid,
“Think the change you want to see”, dan komen we tot de confronterende conclusie dat de kenmerken van de uitgaande paradigma’s (nog steeds dominant in de wereld vandaag) overeenkomen met de energieniveaus < 200, de lagere en negatieve emotionele niveaus. Dit betekent dat de mensheid vandaag nog steeds meer neemt dan ze teruggeeft, zowel aan de medemens als aan de planeet. Het werpt licht op hoe we zijn terechtgekomen in een niet-duurzame economie en een consumptiemaatschappij. Ook vele hedendaagse politieke methoden schommelen rond een bewustzijnsniveau van 190, wat het frequente gebruik van angst, schuld en propaganda als politiek middel verklaart.
De eigenschappen van de inkomende paradigma’s kunnen pas verschijnen vanaf Moed (als opstap en keerpunt) en Neutraliteit. Hoe hoger het bewustzijn, hoe zuiverder en gezonder de inkomende paradigma’s kunnen vorm gegeven worden. We hebben als mensheid geen andere keuze dan zo snel mogelijk naar een hoger energieniveau te evolueren. Dit doen we door een andere, hogere, emotie te kiezen. Wie bijvoorbeeld uit trots vasthoudt aan een bepaalde ideologie, doet er goed aan zich daarvan bewust te worden. De volgende stap is het loslaten van polariteit, via de kracht van Moed of door te oefenen in de ongehechtheid die hoort bij Bereidwilligheid. De enige manier om als mens ons bewustzijn te laten evolueren is via afstemming op hoogenergetische gevoelens/emoties.
Conclusie
Naast bewustzijn van denken, waarover we het in de eerste blog hadden, is ook begrip van het voelen en de emotionele ontwikkeling belangrijk. Pas op het niveau van de Rede wordt het mentale sterker dan de emoties, waaruit volgt dat tot dat punt de emoties meer invloed uitoefenen op ons gedrag dan onze overtuigingen. Bovendien verlopen de mentale en emotionele ontwikkeling niet steeds gelijkmatig, en is het mogelijk dat hoewel men iets cognitief begrijpt (bijvoorbeeld de nood om meerdere perspectieven toe te laten bij complexe uitdagingen) men het gevoelsmatig toch verwerpt, omdat de emotionele of bewustzijnsontwikkeling (nog) niet op dezelfde hoogte staat.
De overgangsfase waarin we nu verkeren draait om het overstijgen van lage, negatieve en egocentrische emoties — kenmerken die we herkennen uit de oude paradigma’s, zoals beschreven in het Spiral Dynamics-model. Om de nieuwe, opkomende paradigma’s duurzaam vorm te geven, zijn flexibiliteit, innerlijke kracht, optimisme en verantwoordelijkheidszin — eigenschappen van bewustzijnsniveaus vanaf 200 — essentieel. Dit vraagt om een bewuste keuze voor en integratie van hogere emoties. Wat misschien als een opdracht voelt, blijkt in werkelijkheid een geschenk: onderzoek toont aan dat ons geluk toeneemt naarmate ons bewustzijn stijgt. En zo’n cadeau wil je jezelf toch niet ontzeggen?
“We can turn our lives around by aiming for a higher level.”
Bronnen:
Hawkins, David R. The map of consciousness explained. Hay House Inc. New York (2020)
Hawkins, David R. Transcending the levels of consciousness. Hay House Inc. New York (2006)
Hawkins, David R. Letting go. Hay House Inc. New York (2012)
